مدتهاست بخشی از دغدغه نظام بانکی تامین مالی خانوارها و پرداخت تسهیلات خرد می باشد. از طرفی بانک مرکزی با سیاست های انقباضی خود سعی در کنترل تورم دارد و از طرفی به دنبال رفع دغدغه خانوارها برای دریافت تسهیلات خرد در کنار تامین مالی کلان و بنگاههای اقتصادی بوده است.
اما چگونه بدون فشار به منابع نظام بانکی و خلق نقدینگی جدید، امکان استفاده از تسهیلات برای خانوارها فراهم گردد؟ این سوالیست که بانک مرکزی با راه اندازی ابزار جدیدی به نام “کارت رفاهی متصل به اوراق گام” به آن پاسخ داده است. البته این ابزار تا چه حد بتواند مثمرثمر واقع شود و به رفع نیاز خانوارها کمک کند بستگی به عوامل مختلفی دارد که در ادامه به این موارد خواهیم پرداخت.
مزایا و ویژگی ها
الگوی تامین مالی بر پایه این ابزار با هدف تامین مالی خانوار با نرخ پایین و خلق کمتر نقدینگی طراحی شده است.
تامین مالی توامان خانوارها و بنگاه‌ها با یک ابزار تعهدی (اوراق گام) و افزایش کارایی تامین مالی در کنار تامین مالی بنگاههای تولیدی که محصولات آنها توسط خانوارها خریداری می‌شود و هزینه پایین تامین مالی برای خانوار از جمله ویژگی‌های دیگر این ابزار جدید تامین مالی است. ضمن اینکه استفاده از این ابزار خلق نقدینگی کمتری در مقایسه با اعطای تسهیلات در نظام پولی کشور ایجاد می‌کند و نیاز به منابع کمتری از بانک در مقایسه با اعطای تسهیلات وجود دارد و موجب جلوگیری از انحراف منابع بانکها می گردد.
کارت رفاهی سه ویژگی جدید دارد که سایر کارت‌ها ندارند، اول، نوعی تامین مالی غیر تورمی است که وقتی فرد از فروشگاه خرید می‌کند، تبدیل به اوراق گام می‌شود و در حلقه‌ها شروع به چرخش می‌کند و این پول در نهایت به دست تولید کننده می‌رسد.
دوم، به شبکه بانکی و بانک مرکزی کمک می‌کند تا اعتبار را هدایت کند. یعنی این وام به شخص مشخص که نیازهای مشخص دارد، داده می‌شود.
سوم اینکه از دید بانک مرکزی و بانکداری اسلامی پول به همان جایی که باید برود می‌رود، چون این زنجیره قابل رصد است و دقیقاً به جایی اصابت می‌کند که می‌خواهیم. ضمن اینکه اعتبارسنجی اوراق گام نیز ساده است، در نتیجه ریسک آن برای بانکها کم و بازدهی مناسب است.
سقف تسهیلات
سقف اعتبار فردی ۳۰۰ میلیون تومان و سقف بازپرداخت اقساط آن ۲۴ ماهه است. سقف کارمزد کارت رفاه متصل به اوراق گام ۴ درصد است و یک کارمزد ۲.۵ درصدی هم اوراق گام دارد. ️
معاون سیاست‌گذاری پولی بانک مرکزی در خصوص این ابزار می گوید: سهم مصرف‌کنندگان نهایی و خانوارها در سال‌های گذشته از تامین مالی شبکه بانکی به بیش‌از ۱۱ درصد افزایش یافته است. تمرکز سیاست‌گذار پولی در دو سال اخیر همواره بر تنوع بخشی به ابزارهای تامین مالی غیرتورمی بوده است. ️ استفاده از کارت رفاهی متصل به اوراق گام می‌تواند هم به تامین مالی بنگاه‌ها کمک کند، هم به نیاز و تامین مالی خانوارها پاسخ می‌دهد و هم باعث می‌شود نقدینه‌خواهی و تشدید ناترازی ایجاد نگردد.
آماده‌سازی این خدمت، کار فنی بسیار پیچیده‌ای را طی کرد و با بانک‌های رفاه، ملت، تجارت و سپه پیش رفته و در مرحله ابتدایی از امروز در بانک رفاه اجرایی می‌شود. استفاده از کارت رفاه متصل به اوراق گام با یک اعتبارسنجی ساده و به سهولت قابل انجام است.
نحوه عملکرد کارت رفاهی
ابتدا بانک صادرکننده کارت رفاهی نسبت به عقد قرارداد با پذیرنده ها (فروشنده کالا) اقدام می کند، سپس کارت رفاهی متصل به اوراق گام توسط بانک با رعایت الزامات اعتبارسنجی به ویژه استعلام وضعیت بدهی غیرجاری و استعلام چک برگشتی، به مشتری اعطاء می‌شود.
مشتری بانک از زمان خرید نسبت به بازپرداخت اقساط اقدام می کند، در این مدل، براساس توافق بین بانک و پذیرنده با تجمیع خریدهای صورت گرفته از کارت های رفاهی مشتریان در بازه های زمانی مشخص حسب توافق، اوراق گام به ذینفعی پذیرنده به عنوان متقاضی گام توسط بانک به وکالت از مشتریان صادر می‌شود.
در ادامه پذیرنده به عنوان بنگاه متقاضی می‌تواند نسبت به انتقال اوراق گام در زنجیره تولید پسین خود به بنگاههای متقاضی دیگر اقدام نماید و در نهایت در سررسید اوراق گام، ذینفع نهایی اوراق گام چه در بازار پول و چه در بازار سرمایه باشد، نسبت به دریافت وجه اوراق گام اقدام کند که پرداخت به ترتیب به طور مستقیم و غیرمستقیم توسط بانک پرداخت می شود.
معایب
کارمزد بالا برای فروشنده و امکان افزایش قیمت توسط بنگاه‌ها به جهت فرآیند و هزینه های مرتبط بر این ابزار از جمله مواردی است که ممکن است باعث عدم استقبال از این ابزار گردد. هرچند این ابزار مزایای زیادی دارد ولی محدودیت ها برای رسیدن به نقدینگی و تامین سرمایه در گردش موردنیاز خود و برخی مسایل مرتبط با اوراق گام برای ذینفع این اوراق نیز می تواند باعث عدم استقبال فروشندگان یا ذینفعان نهایی اوراق از این ابزار گردد.
از طرفی دیگر به جهت اینکه دریافت کننده کارت باید حتما نسبت به خرید کالا اقدام نماید، لذا خانوارها نمی توانند از این ابزار به عنوان تامین نیاز برای سایر نیازهای اساسی خود استفاده کنند و فقط مختص افرادی است که می خواهند از طریق دریافت تسهیلات نسبت خرید کالا اقدام نمایند.
