در سال‌های اخیر ارزهای دیجیتال به عنوان شکل جدیدی از پول بر بستر فناوری پدید آمده و انقلابی در عرصه بازارهای مالی به وجود آورده‌اند. این ارزها به عنوان دارایی‌های نوپا، ارزش بازار پایینی دارند و مستعد نوسانات زیاد و عدم ثبات هستند. «ارز دیجیتال باثبات» یا همان استیبل کوین (Stable Coin) نوعی ارز دیجیتال است که از سرمایه‌گذاران در مقابل نوسانات بازار ارزهای دیجیتال محافظت می‌کند.
ظهور ارزهای دیجیتال، یکی از نویدبخش‌ترین دستاوردهای فناوری در عصر حاضر است. این ارزها توانستند بسیاری از مشکلات سیستم‌های پولی و مالی سنتی را برای همیشه حل کنند. تمرکززدایی، بی‌نیازی از نهادهای ثالث برای انجام تراکنش، شفافیت، کمیاب بودن، دوام، امنیت زیاد و سرعت بالای تراکنش‌ها از جمله مزایایی بود که ارزهای دیجیتال در برابر ارزهای فیات فراهم آوردند.
اما فناوی بلاک چین و ارزهای دیجیتال هم مانند هر فناوری نوظهور دیگری، در روزهای ابتدایی مشکلاتی به همراه دارند. ارزهای دیجیتال به عنوان نوعی از دارایی، ارزش بازار بسیار پایینی دارند و این باعث می‌شود با ورود یا خروج بخشی از سرمایه‌ها از این بازار، شاهد تغییرات قیمتی بسیار زیادی باشیم. حتی بیت کوین که بزرگ‌ترین ارز دیجیتال است و ارزش بازار آن از مجموع ارزش تمام ارزهای دیجیتال دیگر دو برابر بزرگ‌تر است، از این فراز و نشیب‌های دیوانه‌وار قیمتی مصون نیست.
بی‌ثباتی در بازار ارز دیجیتال
ممکن است یک سرمایه‌گذار در حوزه ارزهای دیجیتال یک‌شبه میلیونر شود و چند روز بعد تمام آن دارایی‌ها را از دست بدهد. این موضوع می‌تواند برای کسی که از بیرون شاهد ماجراست هیجان‌انگیز باشد، اما در بلندمدت باعث خواهد شد پذیرشِ ارزهای دیجیتال در دنیای واقعی به عنوان دارایی‌های قابل اتکا، به چالش کشیده شود.
با وجود این بی‌ثباتی‌ها، نیاز به وجود ارزهایی برای کنترل نوسانات موجود در این بازار بیش از پیش احساس شد. «ارز دیجیتال باثبات» پاسخی برای این نگرانی‌ها بود.
ارز دیجیتال باثبات چیست؟
ارز دیجیتال باثبات یا استیبل کوین (Stablecoin) به نوعی از ارزهای دیجیتال گفته می‌شود که ارزش آن به یک دارایی یا کالای پایدار مانند دلار وابسته است. مثلا یک ارز دیجیتال باثبات دلاری (مثل تتر) پشتوانه دلار دارد و ارزش آن همواره یک دلار است.
علاوه بر دلار، حدود ۱۸۰ ارز دیگر مانند پوند، یورو، ین، یوان، دینار و … وجود دارد که سازمان ملل آن‌ها را به رسمیت شناخته است. علی‌رغم معایبی مانند تورم، کارمزد بالای تبادل در صرافی‌ها و سایر عوامل، این ارزها مزیت بزرگی در برابر ارزهای دیجیتال دارند؛ ثبات قیمت. این ویژگی مهم باعث شده است بازیگران اقتصاد در سراسر دنیا به این ارزها متکی باشند. هدف از پیدایش ارزهای دیجیتال باثبات، بهره بردن از این ویژگی ارزهای فیات در بازار ارزهای دیجیتال است.
پایداری و ثبات؛ هدف اصلی استیبل کوین ها
به طور کلی، استیبل کوین ها نوعی از ارزهای دیجیتال هستند که پشتوانه دارند. معمولاً وابستگی یک ارز دیجیتال باثبات به پشتوانه‌اش، ۱:۱ است. پشتوانه‌ای که یک ارز دیجیتال به آن متکی است، از یک کوین تا کوین دیگر متفاوت است. تفاوتِ این پشتوانه‌ها، ارزهای دیجیتال باثبات را به دو دسته متمرکز و غیرمتمرکز تقسیم می‌کند.
استیبل کوین متمرکز
پشتوانه ارز دیجیتال متمرکز، یک ارز فیات یا کالا است. معمولاً این کوین‌ها توسط یک نهاد متمرکز مدیریت می‌شوند، به این صورت که آن نهاد متمرکز یک دارایی یا کالا را به عنوان وثیقه در صندوقی نگه می‌دارد.
ارز دیجیتال تتر (USDT)، یک نمونه شاخص از ارزهای دیجیتال باثبات است که با دلار پشتیبانی می‌شود. ارز دیجیتال «پترو» نیز نمونه‌ای از ارزهای دیجیتال پشتیبانی شده با کالا است که توسط دولت ونزوئلا و برای مقابله با ابرتورم راه‌اندازی شده است. این ارز توسط نفت ونزوئلا پشتیبانی می‌شود.
استیبل کوین غیرمتمرکز
ارز دیجیتال باثبات غیرمتمرکز ارزی است که توسط هیچ نهاد ثالثی کنترل نمی‌شود. برخلاف تصور رایج، این ارزها بدون پشتوانه نیستند. بلکه توسط یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز دیگر پشتیبانی می‌شوند. اگر این سوال ذهن شما را درگیر کرده است که این ارزها چگونه با تکیه بر ارز دیجیتال دیگری که خود قیمت متغیری دارد، قیمت خود را ثابت نگه می‌دارد، مقاله «ارز دیجیتال سای» را مطالعه کنید. این ارز دیجیتال با ارزهای اتر و بت پشتیبانی می‌شود و به زودی کوین‌های دیگری نیز به پشتوانه‌های سای افزوده خواهد شد.
کاربردها در دنیای واقعی
علی‌رغم اینکه ارزهای دیجیتال باثبات در مراحل اولیه پیشرفت خود هستند، امکان استفاده از آن‌ها در دنیای واقعی وجود دارد. به مرور چند مورد از این کاربردها می‌پردازیم:
استفاده روزمره
می‌توان از استیبل کوین ها مانند ارزهای فیات رایج در دادوستدهای روزمره استفاده کرد. با این تفاوت که استیبل کوین ها از مزیت‌های ارزهای دیجیتال نیز بهره‌مند هستند.
ممکن است در آینده نزدیک بتوانیم برای پرداخت هزینه شام در رستوران، از تلفن همراه خود استفاده کرده و ارز دیجیتال پرداخت کنیم، دقیقاً مانند آنچه که طرفداران ارزهای دیجیتال در رویای خود می‌بینند.
از استیبل کوین ها می‌توان به راحتی برای پرداخت‌های برون‌مرزی هم استفاده کرد. زیرا برای این کار لازم نیست مرتباً ارزهای فیات به یکدیگر تبدیل شده و بخشی از مبلغ صرف کارمزد این تراکنش‌ها شود.
آسان‌سازی پرداخت‌های همتا به همتا و قراردادهای هوشمند
قرارداد هوشمند (Smart Contract) قراردادی است که اگر پیش‌شرط‌های آن ارضا شود، به صورت خودکار و بدون اینکه نیاز به تایید نهاد ثالثی باشد، بر بستر بلاک چین اجرا می‌شود. این تراکنش‌های خودکار قابل ردیابی، شفاف و برگشت‌ناپذیر هستند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که قراردادهای هوشمند برای پرداخت حقوق، وام، اجاره و شراکت مناسب باشند.
قرارداد هوشمند
برای مثال، کارفرمایان می‌توانند با تنظیم قرارداد هوشمند، حقوق کارمندان خود را با ارز دیجیتال باثبات پرداخت کنند. این ویژگی مخصوصاً برای مشاغلی که در سراسر دنیا کارمند دارند، مناسب است.
حواله‌های سریع و مقرون به صرفه
استیبل کوین ها پتانسیل تغیر زندگی میلیون‌ها خانواده در کشورهای در حال توسعه را نیز دارند. در دنیای امروز کارگران مهاجر حق‌الزحمه خود را از طریق خدماتی مانند وسترن‌یونیون برای خانواده‌های خود می‌فرستند.
اما با استفاده از ارزهای دیجیتال، می‌توان راحت‌تر و سریع‌تر این مبالغ را از کشوری به کشور دیگر فرستاد. کارگران و خانواده‌هایشان در سراسر جهان می‌توانند از کیف پول‌های دیجیتالی استفاده کنند تا تقریبا بلافاصله، با کمترین هزینه و بدون نوسانات قیمت این تراکنش‌ها را با استفاده از ارزهای دیجیتال باثبات انجام دهند.
محافظت از سرمایه در برابر سقوط ارزش ارز ملی
در صورت افت شدید ارزش پول ملی در یک کشور، شهروندان می‌توانند با تبدیل ارز ملی به یک ارز دیجیتال، از ارزش دارایی خود محافظت کنند. اما با توجه به اینکه ارزهای دیجیتال نوسانات بالایی دارند، بهترین گزینه برای حفظ ثبات، خرید استیبل کوین است.
ونزوئلا نمونه‌ای از این شرایط است. طبق آمار صندوق بین‌المللی پول، بحران اقتصادی در این کشور باعث شده است ابرتوم در سال ۲۰۱۸ به بیش از یک میلیون درصد برسد. قیمت مواد غذایی در این کشور در چند هفته دو برابر می‌شود. پس‌انداز شهروندان ونزوئلایی به طور فزاینده‌ای بی‌ارزش شده است و هر روز بی‌ارز‌ش‌تر می‌شود.
ابرتورم در ونزوئلا
استیبل کوین‌ها یک راه‌حل مناسب برای فرار از این بحران‌ها هستند و این فرصت را برای شهروندان کشورهای بحران‌زده فراهم می‌کنند که با تبدیل پول ملیِ بحران‌زده، از ارزش دارایی خود محافظت کنند.
بهبود عملکرد صرافی‌های ارز دیجیتال
در حال حاضر به دلیل سخت‌گیری‌ها در حوزه قانون‌گذاری، تعداد محدودی از صرافی‌های ارز دیجیتال از ارزهای فیات پشتیبانی می‌کنند. استفاده از ارز دیجیتال باثبات به صرافی‌ها کمک می‌کند که این مشکل را حل کنند و امکان استفاده از جفت ارزهای کریپتو-فیات را در اختیار کاربران قرار دهند. برای این کار کافیست به جای استفاده از دلار واقعی، از استیبل کوین هایی که با دلار پشتیبانی می‌شوند، استفاده کنند.
مارکت تتر در بایننس
این موضوع کار را برای کاربران تازه‌وارد آسان‌تر خواهد کرد، چرا که به جای مقایسه قیمت ارزهای دیجیتال با بیت کوین، که خود قیمت متغیری دارد، می‌توانند آن را با دلار مقایسه کنند. این امر همچنین باعث کاهش نفوذ گسترده بیت کوین در بازار خواهد شد. در حال حاضر بیشتر صرافی‌ها کاربران خود را ملزم می‌کنند که برای خرید آلت کوین‌ها از بیت کوین استفاده کنند.
سرمایه‌گذاری
استیبل کوین‌ها می‌توانند راه مناسبی برای سرمایه‌گذاری باشند. اگر بخواهید روی طلا یا مثلا دلار سرمایه‌گذاری کنید، خیلی راحت می‌توانید استیبل کوین طلا یا دلار بخرید. با این کار، بدون داشتن طلا یا دلار فیزیکی و بدون ریسک‌های نگهداری و فروش، خیلی راحت امکان ذخیره‌سازی امن و جا به جایی استیبل کوین‌ها برای شما فراهم می‌شود. البته باید توجه داشته باشید که به دلیل متمرکز بودن اغلب استیبل کوین‌ها، بهتر است از اعتبار استیبل کوین قبل از خرید آن اطمینان حاصل کنید.
محدودیت‌ها
با وجود مزایای بسیار، استیبل کوین ها محدودیت‌هایی نیز دارند. تتر مثالی است از این موضوع که یک ارز دیجیتال باثبات، چگونه مسیر اشتباهی را انتخاب می‌کند. این استیبل کوین که توسط فیات پشتیبانی می‌شود، تحت کنترل یک نهاد متمرکز است. استفاده از این ارز مستلزم این است که کاربران اعتماد داشته باشند که این نهاد متمرکز دقیقاً به همان اندازه که ادعا می‌کند، دلار در بانک ذخیره کرده باشد. اما سابقه نچندان درخشان تتر، اعتماد عمومی به این ارز را در برخی مقاطع، خدشه‌دار کرده است.
تتر هنوز حسابرسی شفافی برای مشخص کردن میزان سپرده‌هایش ارائه نداده است. بسیاری از کاربران معتقدند تتر درواقع تنها بخشی از دارایی‌هایی را که ادعا می‌کند، سپرده‌گذاری کرده است. این اتهامات باعث شد ارزش بازار تتر در اکتبر ۲۰۱۸ (مهر ۱۳۹۷) بیش از یک میلیارد دلار کاهش یابد.
برای حل مشکل اعتماد، ارزهای دیجیتال باثبات متمرکز باید مرتباً توسط یک نهاد ثالث حسابرسی شوند تا از شفافیت کار آن‌ها اطمینان حاصل شود.
همچنین دارایی‌هایی که پشتوانه فیات دارند، باید تحت نظر قوانین و مقررات مربوط به ارزهای فیات باشند. این موضوع می‌تواند فرآیند مبادله این ارزها با سایر ارزهای دیجیتال را با مشکل مواجه کند. در واقع میزان نقدینگی این ارزها نسبت به سایر دارایی‌های دیجیتال کمتر است.
این موضوع در مورد استیبل کوین هایی که پشتوانه کالا دارند نیز صادق است. فرض کنید کوینی دارید که پشتوانه آن طلا است و می‌خواهید آن را نقد کنید. انجام این کار احتمالاً مستلزم این است که چند ماه زمان صرف کنید. ممکن است لازم باشد به کشوری سفر کنید که صندوق وثیقه‌گذاری شده در آن قرار دارد و برای این کار هزینه‌های بسیار زیادی را متحمل شوید.
یکی دیگر از مشکلات این ارزها، احتمال سقوط ارزش آن دارایی است که به عنوان پشتوانه مورد استفاده قرار گرفته است. اگر اتفاقی مانند «چهارشنبه سیاه» برای یک ارز فیات رخ بدهد، ارز دیجیتالی که به آن فیات وابسته است نیز دچار آسیب خواهد شد. در جریان چهارشنبه سیاه، یک سرمایه‌دار آمریکایی به نام «جورج سوروس» (George Soros) که با سیستم پولی و بانکی انگلیس مشکل داشت، با مبالغ هنگفتی وارد یک موقعیت شورت در بورس آمریکا شد و ادعا کرد که ارزش پول انگلیس با حباب همراه است و به زودی افت خواهد کرد. به دنبال این اتفاق، و با دستپاچگی مسئولان انگلیس در بالا و پایین کردن نرخ بهره، اقتصاد انگلیس با بحران شدیدی درگیر و از سیستم پولی اروپا خارج شد. چند روز پس از این اتفاق ارزش پول ملی این کشور در برابر دلار ۲۵ درصد افت کرد.
استیبل کوین های غیرمتمرکز نیز این مشکل را دارند و احتمال سقوط شدید قیمت دارایی پایه وجود دارد. نوسان دارایی‌های دیجیتال نسبت به ارزهای فیات بیشتر است و با توجه به اینکه استیبل کوین‌های غیرمتمرکز از دارایی‌های دیجیتال به عنوان پشتوانه استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض نوسانات هستند.
یکی دیگر از مشکلات عمده ارز دیجیتال باثبات غیرمتمرکز، پیچیدگی است. برای فهمیدن روند کار این ارزها، پیش‌نیازهای فنی زیادی لازم است.
چشم‌انداز پیش‌رو
ارزهای دیجیتال در مراحل ابتدایی پیشرفت خود قرار دارند، ارزهای دیجیتال باثبات نیز از این قاعده مستثنی نیستند. این نوع از دارایی‌های دیجیتال هنوز در حال شکل گرفتن هستند و راهی طولانی برای رسیدن به کمال در پیش دارند.
شرکت‌های زیادی مثل فیس‌بوک، جی‌پی‌مورگان و … که هر روز به تعدادشان افزوده می‌شود، در حال راه‌اندازی ارز دیجیتال خود هستند که به دلیل داشتن ذخایر پشتوانه، می‌توان آن‌ها را استیبل کوین دانست.
لیبرا؛ از پروژه‌های نویدبخش حوزه استیبل کوین ها
در حوزه بلاک چین که تغییر و تحولات زیادی در آن رخ می‌دهد، پیش‌بینیِ آینده تقریباً غیرممکن است. اما استیبل کوین ها با توجه به ثبات قمیتی که دارند می‌توانند در سال‌های آینده، در صنعت ارزهای دیجیتال پیش‌رو باشند.
هر کدام از انواع ارزهای دیجیتال باثبات، معایب و مزایای خاص خود را دارند و هیچ‌کدام از آن‌ها کامل نیستند. با این حال، پدید آمدن و گسترش ارزهای دیجیتال ملی (CBDC)، می‌تواند ثبات و ارزشی را که استیبل کوین‌ها در سطح جهانی برای افراد و مشاغل فراهم می‌آورند، دچار اختلال کند.
اما هنوز برای قضاوت زود است. باید دید انواع ارز دیجیتال باثبات که در بازار وجود دارند در برخورد با چنین پدیده‌هایی خواهند توانست موقعیت خود را در بازار حفظ کنند یا نه.
